Žig kao posebna oznaka
Poštanski žig je uvijek izazivao pažnju filatelista, ali u većini slučajeva on je vezan uz pojedino područje, kao, na primjer, kod sakupljanja poštanskih cjelina ili maksimafilije. Međutim, sakupljanje samih poštanskih žigova, koje se zove markofilija, manje je razvijeno, kako kod nas tako i u svijetu.
Žig, kao posebna oznaka u poštanskom prometu, javlja se još sredinom 17. stoljeća u Engleskoj. Nastao je iz potrebe da se precizno označi kada je pismo primljeno u pošti. Pojavom poštanske marke korištenjem žiga spriječava se ponovna uporaba iste marke za frankiranje pošiljke. Pored datuma, poštanski žig vremenom dobiva i druge karakteristike kao što su mjesto i broj pošte gdje se koristi, točno vrijeme kada je upotrijebljen, kao i oznaku službenika koji ga koristi.
Kad bi žigovi označavali samo mesto i vreme kada su upotrebljivani sigurno ne bi bili toliko interesantni. Kao što se poštanske marke po svojoj nameni razlikuju tako i žigovi mogu imati razne funkcije na jednom pismu ili nekom sličnom objektu. Po svojoj nameni mogu se razlikovati žigovi pošte sa kojih se pisma šalju, zatim prijemni žigovi – žig pošte u koju je pismo stiglo i žigovi pošta kroz koje je pismo u svom tranzitu prošlo. Tu su i žigovi putujućih pošta sa imenom dvije pošte. U predjelima koji su rijetko naseljeni javljaju se pošte jednog područja, čija je funkcija sakupljanje pisama i njihova dostava većim poštama, gde se vrši dalja manipulacija. Žigovi ovakvih pošta zovu se mjesni žigovi.
Pored toga, žigovi mogu označavaju da je pošiljka oslobođena od poštarine, odnosno da je poštarina plaćena unaprijed. Pa ako i sam poštar olovkom napiše da je poštarina plaćena, to se može smatrati odgovarajućim žigom. Ta vrsta žigova je vrlo interesantna i označava se u filateliji kao rukopisni žig.
Pored običnih žigova, koji nose naziv pošte i datum, filatelisti razlikuju čitav niz ostalih žigova poput: vojni, cenzurni, prigodni, ambulantni, propagandni i reklamni.
U specifičnim povijesnim okolnostima vojska može djelomično ili potpuno preuzeti organizaciju i kontrolu nad poštanskim prometom. Tada se javljaju žigovi koji nose oznaku vojne jedinice pa se oni zovu još i žigovi vojne pošte. U takvim vremenima javljaju se i cenzurni žigovi, koji označavaju da su pošiljke, prije nego što su upućene na datu adresu, pročitane i cenzurirane. Ovi žigovi ne sadrže oznaku mjesta i datum, ali to ne umanjuje njihov značaj, tim prije ako su bili u obveznoj uporabi. Uz cenzurne žigove tijesno su povezani i logorski žigovi, koji imaju sličnu namjenu, osim što se koriste u zarobljeničkim kampovima i logorima. Posebno su interesantni oni iz Drugog svjetskog rata.
U ratu se mogu javiti i propagandni žigovi, koji nose razne političke poruke. Njihova uporaba nije obavezna pa kao takvi obično ne čine izdvojeno područje u markofiliji. Naravno, ukoliko je to moguće, uvijek je ljepše imati pismo s takvim žigom. Od propagandnih treba razlikovati reklamne žigove - Flame. Pojedine tvrtke ili organizacije dobivaju pravo, u dogovoru s poštom, da se uz strojni žig stavi odgovarajući dodatak žiga na kome će biti napisana reklamna ili neka druga poruka. Često sama pošta koristi Flame za svoje poruke poput: "Poštanski broj - sigurnija dostava" ... Sakupljanje Flame nema toliko pristalica danas jer su rijetki katalozi koji obrađuju ovo područje. I ovdje vrijedi pravilo da je ljepše na pismu imati flam nego običan žig.
Nakon pojave prigodnih maraka javljaju se i prigodni žigovi sa sličnim ciljem: da obilježe značajne događaje i obljetnice. Među ovim žigovima posebno mjesto zauzimaju žigovi prvog dana. Treba napomenuti da je u filateliji veoma važno da li je žig udaren ručno ili strojno, a i boja žiga ima važnu ulogu. Sam poštanski žig je često ključan element za dokazivanje autentičnosti nekog pisma.
